بالا (عنوان)بالا، کلمه ای فارسی، عنوان یکی از مراتب اداری در عصر عثمانی می باشد. ۱ - علت کاربرد عنوان بالادر دوره سلطان عبد المجید اول (حک: ۱۲۵۵ـ ۱۲۷۷)، به سبب اهمیت یافتن شغل مشاوریِ صدر اعظم و پیشکاری والده سلطان، اعطای عنوانی به صاحبان مشاغل ضرورت یافت و عنوانِ «بالا» نخستین بار در ۱۲۶۲ به «زُهدی بیک»، مشاور صدر اعظم، و «حسین بیک» پیشکار والده سلطان اعطا شد. [۱]
احمد لطفی، تاریخ، ج۸، ص۹۲ به بعد، (استانبول ۱۲۹۰ ـ ۱۳۲۸).
۲ - پیشینه کاربرد عنوان بالااین عنوان ابتدا مخصوص وزرا بود و به ندرت ممکن بود به کسی داده شود؛ اما به تدریج اعطای آن به رجال درجه دوم نیز شروع شد و عدّه کسانی که این عنوان را داشتند افزایش یافت. در دوره سلطان عبد المجید اول و سلطان عبد العزیز بن محمود (حک: ۱۲۷۷ـ ۱۲۹۳) و سلطان مراد پنجم (حک: ۱۲۹۳)، شمار کسانی که این عنوان را داشتند تقریباً به ۹۰ تن می‌رسید، ولی، در دوره سلطان عبد الحمید دوم (حک: ۱۲۹۳ـ۱۳۲۷) و مخصوصاً در دوره های بعد، علاوه بر رؤسای دفاتر و متصرّفان (حاکمان سنجق) و منشیان، این عنوان به صاحبان چاپخانه های دولتی و حتی به تجّاری که مأمور دولت نبودند اعطا و وسیله ای برای تحبیب و تطمیع شد. عدّه کسانی که در دوره سلطان عبد الحمید دوم صاحب این عنوان بودند، به ۴۶۰ نفر رسید. پس از اعلام مشروطیتِ دوم در عثمانی در ۱۳۲۶/۱۹۰۸، عنوان «بالا» و سایر عناوین غیر نظامی به ندرت به کسی داده شد. آخرین بار، این عنوان در ۸ ذیحجه ۱۳۳۷، در زمان سلطان محمد ششم (حک: ۱۳۳۶ـ۱۳۴۱)، به «سعید بیگِ گَلَنْبَوی»، وزیر معارف، اعطا شد. [۲]
تقویم وقایع (مجموعه)، شماره ۶۴۳، ۳، مورّخ ۱۵ ذیحجه ۱۳۳۷.
۳ - سایر مزایای عنوان بالاکسانی که عنوان «بالا» را داشتند، چون صاحب عنوانِ «بیگ» یا «افندی» نیز بودند، در مکاتبات، با عنوان «حضرت عطوفت لو بیگ افندی» یا «حضرت عطوفت لو افندی» مخاطب قرار می‌گرفتند (به استثنای وزرا که برای آنان به جای «عطوفت لو» عنوان «دولت لو» را به کار می برند). لباس رسمی مخصوص صاحبان عنوانِ «بالا» عبارت بود از کت سیاه یک دکمه با یقه و سر آستین ملیله دوزی شده، و شلوار گشاد نوار دار با کمر بند قلاب دوزی شده با رشته های سیمین یا زرّین و یک قبضه شمشیر. ۴ - فهرست منبع ها(۱) تقویم وقایع (مجموعه). (۲) محمد ثریا، نخبة الوقایع، ج ۱، ص ۲۱، ۳۲، ۵۴ و بعد، ۷۰، ۱۳۹، ۱۵۰. (۳) دولت سالنامه لری (مجموعه). (۴) سالنامه نظارت خارجه، استانبول ۱۳۰۲، ص ۱۹۷ و بعد. (۵) احمد لطفی، تاریخ، (استانبول ۱۲۹۰ ـ ۱۳۲۸)، ج ۴، ص ۱۱۳ و بعد، ج ۵، ص ۲۵، ۱۲۶ و بعد، ج ۶، ص ۶۶، ج ۸، ص ۱۵۵ و بعد. (۶) جاوید بایسون (دائرة المعارف جهان اسلام، ترک). ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بالا (عنوان)»، شماره۳۰۹. |